Elastografija i diferencijalna dijagnoza malignih tumora dojke
Karcinom dojke je globalni socijalno-zdravstveni problem, ne samo zbog činjenice da bolest ima epidemijske razmere, već i zato što njene posledice utiču na sve segmente društva. Karcinom dojke najčešći je maligni tumor u ženskoj populaciji. Participira sa 25 % karcinoma u žena i 12% svih novih karcinoma. Najčešći je i uzrok smrti kod žena, tako da je 14-15% smrtnih ishoda od kancera kod žena uzrokovano ovom bolešću.
Faktori rizika
Opsežne epidemiološke studije karcinoma dojke definisale su osnovne faktore rizika i njihovu relativnu snagu sa prevashodnim ciljem da se uspostavi funkcionalan režim prevencije i ranog otkrivanja. Za kliničku praksu je bitna činjenica da preko 70% novobolelih ne spada u grupe sa povišenim rizikom. Ovo znači da bi celokupna ženska populacija trebalo da bude podvrgnuta periodičnim preventivnim pregledima u okviru skrining programa. U faktore rizika spadaju: pol, genetski faktori, benigne promene na dojkama, rana menarha i kasna menopauza, telesna visina i težina, eksponiranost jonizujućem zračenju i hemisjkim agnesima, zagađenje životne sredine, rađanje, dojenje, upotreba kontraceptivnih pilula, lečenje bračne neplodnosti, pišenje, fizička aktivnost, geografska pozicioniranost i td.
Dijagnostika tumora dojke
Dijagnostika lezija dojke podrazumeva postupke koji se sprovode u cilju određivanja vrste i stadijuma bolesti radi primene adekvatne terapije, a to su klinički pregled, imidžing dijagnostika i patohistološka dijagnostika. Klinički pregled podrazumeva anamnestičku eksploraciju i fizikalni pregled. Ova vrsta pregleda je najmanje precizna i najmanje specifična, ali ne i nevažna i podložna zapostavljanju. Na osnovu kliničkog pregleda se može doći do značajnih podataka koji će uz ostalu dijagnostiku upotpuniti sliku o problemu pacijentkinje. Imidžinig ili radiološka dijagnostika podrazumeva ultrazvučni pregeld dojki, kolor Doppler karakteristike suspektnih lezija, elastografska eksploracija uočenih promena, mamografiju, CT snimanje ili snimanjemagnetnom rezonancom. Histopatološka dijagnostika je konačna i najpreciznija. Ona prethodi konačnoj odluci o potrebi i nastavku terapije.
Ultrazvuk (ehotomografija)
Ehotomografija dojki se izvodi linearnom sondom frekvencije od 7,5 MHz uz opcionu upotrebu Color Doplera. Ultrazvučni pregled se vrši kada je pacijent u ležećem položaju u supinaciji sa rukama podignutim iznad glave. Pri čemu se tomogrami cele dojke prave na osnovu arborizacije duktusa, najčešće radijalnom tehnikom od periferije put mamile, pažljivom evaluacijom svih kvadranata, sa obaveznim pregledom regionalnih limfatika. Senzitivnost pregleda je od 68-98%, a specifičnost u diferenciranju promena solidno vs.cistično iznosi preko 98%. Ultrazvuk je pouzdaniji od mamografije u detekciji multifokalnosti i multicentričnosti i precizno određuje patološku veličinu tumorske promene, u odnosu na mamografiju i klinički pregled. Važna je uloga u biopsiji i lokalizacionim procedurama. Specifičnost sonografije je niska, zbog preklapanja sonografskih karakteristika benignih i malignih lezija, s obzirom na činjenicu da je većina solidnih tumora benignog patohistološkog nalaza.
Elastografija dojke
Ograničenja fizikalnog pregleda, mamografije, ultrazvuka i potreba da se ne previdi maligna bolest u ranom stadijumu vode nepotrebnim biopsijama, jer je procenat biopsija sa nalazm karcinoma samo 10 – 30%. Ovo znači da se 70 do 90% biopsija dojki izvodi zbog benignih promena. Iz ovih razloga, postoji velika potreba za razvojem dopunskih pouzdanih metoda, komplementarnih postojećim dijagnostičkim procedurama sa ciljem da se izbegnu nepotrebne biopsije. U tom smislu, ultrazvučna elastografija nam pruža priliku da napravimo kvantitavni i kvalitativni iskorak u boljoj diferencijaciji malignih i benignih lezija dojke.
Elsatografija se bazira na kvantitavnoj i kvalitativnoj karakterizaciji elastičnosti tkiva i tkivnih struktura. Gustina tkiva igra važnu ulogu u njegovoj elastičnosti, ali i ostale histološke karakteristike tkiva. Odavno se zna da je većina malignih tumora tvrđa, veće tkivne gustine, manje elastična i manje stišljiva u odnosu na normalne i benigne tkivne formacije. Upravo ove osobine malignih tumora eksploatiše ultrazvučna elastografija u pokušaju bolje diferencijacije malignih od benignih lezija. Naravno, sve je ovomoguće pojavi zahvaljujući naprednih ultrazvučnih aparata i pratećeg softvera.
Cilj elastografije je da proceni tvrdoću tkiva u tri koraka:
1. Ekscitacija,primena pritiska na tkivo (mehanički, vibracioni, smičući)-stress
2. Akvizicija, beleženje signala indukovanog tkivnom deformacijom usled pritiska-strain
3. Analiza, analiza tkivne kompresibilnosti indukovane širenjem i propagacijom pritiska
Prilikom elastografske analize, veliku pomoć i sigurnost u interpretaciji nalaza pruža softver aparata koji je u stanju da kvantifikuje elastografske osobine tkiva, uporedi ih sa normalnim tkivima i sve to grafički prilaže. Pri tome, ne analizira se samo jedna slika, već stotine preseka što traje samo nekoliko sekundi. Na taj način se dobije srednja vrednost elastografskih osobina tkiva na velikom broju uzoraka što sve celu proceduru i zaključke čini pouzdanijim.
Treba još napomenuti da se ultrazvučna elastografija primenjuje i u dijagnostikovanju tumora jetre, štitne žlezde, janika, uterusa, mekih tkiva i sl. Osim toga, treba imati u vidu i da oko 10% malignih tumora dojke odstupa od napred pomentog opisa da su maligni tumori dojke tvrđi, manje elastični i manje stišljivi od benignih promena. U takvim situacijama treba angažovati druga dijagnostička sredstva i procedure.
BIRADS klasifikacija promena tkiva dojke
Na osnovu BI-RADS klasifikacije, nalaz je podeljen na 6, odnosno 7 grupa:
- BIRADS 0 - Nedovoljno jasan nalaz, zahteva dodatne dijagnostičke procedure
- BIRADS 1 - nalaz bez promena, normalan
- BIRADS 2 - prisutne benigne promene
- BIRADS 3 - verovatno benigne promene uz savet praćenja istih na svakih 6 meseci
- BIRADS 4 - promene sa manjom verovatnoćom maligniteta, zahteva biopsiju i mogu se podeliti na 4A, 4B i 4C kategorije prema riziku maligniteta, zahteva mamografiju, magnetnu rezonancu, biopsiju
- BIRADS 5 - promena koja je veoma suspektna na malignitet, više od 95%, zahteva biopsiju
- BIRADS 6 - histopatooški verifikovana maligna promena
Literatura: Magdalena R. Radović, Uporedna analiza mamografije, ultrasonografije i ultrazvučne elastografije u razlikovanju lezija u dojkama, doktorska disertacija, Beograd, 2016.
Cena ultrazvučnog pregleda dojke
Cene ultrazvučnog pregleda se prilično razlikuju od grada do grada i od ustanove do ustanove. Klikom na link otvorićete cenovnik u .pdf formatu.